Revival van de ornamenten

De werkwijze om de historische 18e eeuwse typografische ornamenten van J.F. Rosart te hertekenen en als hedendaags font uit te brengen.

Originele letterproef van Rosart uit 1764 met zijn typografische ornamenten. Collectie Enschedé.

Het maken van een revival begint met het verzamelen van de originele letterproeven van de ornamenten. Deze letterproef uit 1764is vrij goed bewaard gebleven. Het drukken en de papierkwaliteit was in de 18e eeuw echter nog niet optimaal. Wel is dit historische materiaal nodig als referentie bij het beoordeling van de gedigitaliseerde ornamenten.

Afbeelding uit Typefoundries in the Netherlands, 1968. Een heruitgave van Fonderies de caractères en leur matériel dans les Pays-Bas du XVe au XIXe siècle, door Charles Enschedé.

Voor het maken van goede scans is gebruik gemaakt van de afbeeldingen in Typefoundries of the Netherlands, 1968. Een overzicht van alles wat Joh. Enschedé in 1908 in zijn bezit had.

Charles Enschedé

De firma Enschedé hield altijd nauwkeurig bij, welke letters en ornamenten en bij wie zij deze lieten vervaardigen. In het omvangrijke boek Fonderies de caractères en leur matériel dans les Pays-Bas du XVe au XIXe siècle van Charles Enschedé uit 1908 is van alle lettertypen in het bezit van de firma een afbeelding opgenomen, met vermelding van de maker en herkomst en het door hen gegeven catalogusnummer.

Dit boek is in 1978 opnieuw uitgegeven als Typefoundries in The Netherlands from the Fifteenth to the Nineteenth Century, in vertaling van Harry Carter, met zetwerk en opmaak van Bram de Does.

Van lettertypen is bijna altijd bekend wie deze heeft ontworpen/gesneden. Voor ornamenten geldt dat niet.
Veel van de ornamenten die in het bezit waren van Joh. Enschedé kwamen in hun bezit door de overname van andere drukkerijen en gieterijen en daarbij is meestal niet meer duidelijk wie de ornamenten had gesneden.

Stempels met ornamenten van Rosart die bewaard zijn gebleven in de Collectie Enschedé.
Twee ornamenten uit het kistje.

Museum Enschedé bezit een groot archief van de voormalige lettergieterij en drukkerij Joh. Enschedé, hierin o.a. veel letterproeven van Rosart, Fournier en Enschedé zelf. Ook het lettermateriaal (stempels, matrijzen, loden letters, gietvormen etc.) is bewaard gebleven. Museum Enschedé is in beheer bij het Noord-Hollands Archief in Haarlem.

Scan van ornament.
Digitale tekening in Glyphs.
Resultaat als ornament.
In Glyphs wordt de geïmporteerde scan digitaal getekend. Daarna wordt dit ornament in horizontale en vertikale posities in het font ondergebracht.

De titelpagina uit de letterproef van Rosart van 1768 heeft een kaderrand en een versiering, opgebouwd met een groot aantal ornamenten, zorgvuldig gerangschikt in het zetwerk.

In deze compositie van gedigitaliseerde ornamanten is aangegeven welke en op wat voor manier deze zijn gecombineerd.
Vrije compositie van ornamenten.
Ontwerp van Rosart uit de letterproef 1777 met gecombineerde ornamenten.
Een versie met de gedigitaliseerde ornamenten.

Cul-de-lampe
Dit is een cul-de-lampe. Een illustratie gemaakt door losse ornamenten te combineren.
In de 18de eeuw werden ze geplaatst aan het eind van een tekst of op een titelpagina.